Als je deze website vaker hebt bezocht, dan komt de term neuroplasticiteit je ongetwijfeld bekend voor. Dit principe speelt een centrale rol in mijn Brain Balance-filosofie, want het bewijst dat je jouw brein en daarmee ook je leven voor een groot deel kunt beïnvloeden. Een bevrijdend inzicht voor iedereen die zijn of haar gezondheid, geluk, mindset of stressniveau structureel wil verbeteren!

In dit artikel leg ik uit wat neuroplasticiteit precies betekent en hoe je de neuroplasticiteit van je hersenen met gerichte oefeningen kunt stimuleren.

Wat is de betekenis van neuroplasticiteit?

Neuroplasticiteit is het vermogen van de hersenen om zich te herstellen en aan te passen aan de omgeving. Dit doet het brein door het creëren van nieuwe hersencellen (dit proces staat bekend als neurogenese) en het versterken van de verbindingen daartussen (bekend als synaptische plasticiteit).

Feitelijk betekent dit dat jij je de rest van je leven altijd en overal kunt ontwikkelen. Ook op latere leeftijd is het brein namelijk nog steeds neuroplastisch. Wel moeten de hersenen uitgedaagd blijven om maximale neuroplasticiteit te stimuleren.

Voor neuroplasticiteit geldt dan ook hetzelfde als voor een spier die je kunt trainen. ‘Use it or lose it’ is in deze context een veelgehoorde uitspraak. Gebruik je bepaalde hersengebieden veel, dan worden deze sterker. Gebruik je hersencellen niet, dan zullen ze na verloop van tijd verdwijnen.

Kan ik neuroplasticiteit verbeteren of bevorderen?

Schoolgaande kinderen maken logischerwijs meer nieuwe hersencellen en -verbindingen aan dan ouderen. Dat heeft niet alleen te maken met de leeftijd (het jonge brein ontwikkelt zich in razendsnel tempo), maar ook met de omgeving.

De hersenen van jonge kinderen worden continu blootgesteld aan nieuwe invloeden en dit stimuleert het brein om zich aan te passen. Ouderen daarentegen leven vaak al jaren volgens dezelfde routine, waardoor bepaalde hersengebieden steeds minder gebruikt worden.

Het bevorderen van neuroplasticiteit is dan ook vooral een kwestie van het trainen van je hersenen. Hoe moeilijker je een mentale opgave vindt, hoe beter het is vanuit neuroplastisch oogpunt. Het betekent namelijk dat er op dit vlak nog veel ruimte is voor ontwikkeling.

De rol van neuroplasticiteit bij tinnitus, pijn en depressie

Neuroplasticiteit is een medaille met twee kanten. De hersenen kunnen zich immers niet alleen aan positieve, maar ook aan negatieve invloeden aanpassen. Zo speelt neuroplasticiteit een rol bij het in stand houden van verslaving, depressie en fantoompijn. Het brein heeft zich in deze situaties als het ware te goed aangepast aan de oude situatie.

Het verklaart waarom herstel van een burn-out of depressie meer om het lijf heeft dan alleen het verlagen van cortisol en het verhogen van serotonine. En ook waarom het zo moeilijk kan zijn om aangeleerde gewoonten en patronen te doorbreken.

Tegelijkertijd schuilt in neuroplasticiteit ook een belangrijk deel van de oplossing. Het kan weliswaar enige tijd duren (minimaal 30 tot 60 dagen en soms zelfs nog veel langer), maar het brein kan zich in verrassend veel situaties aanpassen en herstellen.

Verschillende behandelingen maken daarom gebruik van de neuroplasticiteit van de hersenen om veelvoorkomende klachten op te lossen. Van tinnitus tot depressie, van ADHD tot burn-out en van chronische stress tot het postcommotioneel syndroom.

Neuroplasticiteit trainen: 3 voorbeelden van oefeningen

Je kunt de neuroplasticiteit van je hersenen met verschillende activiteiten trainen. Denk hierbij aan het leggen van sociale contacten, het lezen van een boek of het leren van een nieuwe taal of instrument. Hoe vernieuwender de ervaring, hoe groter het effect vaak is.

Uit onderzoek blijkt dat er 3 activiteiten zijn die de neuroplasticiteit van het brein bovengemiddeld stimuleren. Dit zijn meditatie, puzzelen en journalen. Hieronder leg ik uit wat deze activiteiten zo effectief maakt en hoe je ze kunt inzetten als oefeningen om de neuroplasticiteit te stimuleren.

1). Meditatie

Meditatie is de onbetwiste koning onder alle neuroplasticiteitsbevorderende oefeningen. Mediteren versterkt de verbindingen tussen hersencellen (synaptische plasticiteit) en ontwikkelt hersengebieden op het gebied van stemming, welzijn, focus en geheugen. Een dankbaarheidsmeditatie is een goede dagelijkse oefening voor het neuroplastische brein.

2). Puzzelen

Over wat puzzelen allemaal voor je brein doet, heb ik al eens een volledig artikel geschreven. Zo verbetert het onder meer de neuroplasticiteit, doordat het de hersenen op nieuwe manieren uitdaagt. Daarnaast houdt het je brein jonger, verlaagt het je stressniveau en verhoogt het je IQ. Genoeg redenen dus om die leg- of kruiswoordpuzzel weer eens uit de kast te trekken!

3). Journalen

Zelf heb ik hele positieve ervaringen met journalen. Wanneer je dagelijks iets opschrijft en het daarmee aandacht geeft, verander je letterlijk je hersenen. Journalen is dan ook een van de meest krachtige manieren om neuroplasticiteit te stimuleren.

Wil je hier zelf of met je kind mee aan de slag? Speciaal hiervoor ontwikkelde ik de Brain Balance Journal, Brain Balance Teenage Journal en Brain Balance Kids Journal. Met deze journals benut je de neuroplasticiteit van je brein maximaal om jezelf in de gewenste richting te ontwikkelen.