In deze drukke en snelle wereld voelt bijna iedereen zich wel eens overprikkeld. Misschien is het daarom dat ik een overweldigend aantal reacties kreeg op mijn dit jaar uitgebrachte boek ‘Overprikkeld brein’. In dit boek heb ik ook aandacht besteed aan de rol die het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel spelen bij overprikkeling van het brein. Een belangrijk onderwerp, waar ik met dit artikel extra aandacht aan wil schenken.
Wat is het autonoom zenuwstelsel?
Het menselijk zenuwstelsel omvat het centraal zenuwstelsel en het perifeer zenuwstelsel. Het perifere deel verbindt het centrale deel dat bestaat uit het brein en ruggenmerg met de weefsels, spieren en organen.
Onderdeel van het perifere zenuwstelsel is het autonoom zenuwstelsel, dat betrokken is bij onbewuste functies zoals de hartslag, ademhaling en spijsvertering. Het autonoom zenuwstelsel is weer onder te verdelen in het sympathische zenuwstelsel en het parasympathische zenuwstelsel.
Wat is het sympathisch zenuwstelsel?
Het sympathische zenuwstelsel kun je ook wel zien als jouw interne gaspedaal. Het houdt je actief en alert op mogelijke dreiging en speelt dan ook een belangrijke rol bij stressprocessen. Zo maakt het sympathisch zenuwstelsel in stressvolle situaties energie vrij om te handelen en activeert het de vecht-of-vluchtreactie in het brein.
Omdat het sympathisch zenuwstelsel gericht is op overleving, schakelt het functies in het brein en lichaam die hiervoor op korte termijn niet nodig zijn tijdelijk uit. Zo wordt de functie van onder meer je alvleesklier, darmen en spijsvertering tijdelijk geremd. Tegelijkertijd spannen je spieren zich aan en gaan je hartslag en ademhaling omhoog – je bent klaar om te vechten of te vluchten.
Wat is het parasympathische zenuwstelsel?
Het parasympathische zenuwstelsel werkt het tegenovergestelde en brengt je lichaam in een toestand van rust en herstel. Je kunt het dan ook wel zien als jouw interne rempedaal. Het parasympathisch zenuwstelsel wordt geactiveerd zodra de dreiging of stressvolle prikkel voorbij is en je niet meer waakzaam hoeft te zijn. Je hersenen kunnen dan weer ontspannen.
Wanneer het parasympathisch zenuwstelsel de overhand heeft, ontstaat er weer ruimte voor je interne processen. Je spieren ontspannen en hartslag en ademhaling vertragen. Ook kan voeding weer goed verteerd worden en zul je merken dat je geheugen ineens beter werkt. Stress heeft door de werking van het sympathische zenuwstelsel namelijk een desastreuze uitwerking op je geheugen.
Is jouw sympathische zenuwstelsel overprikkeld?
Tijdens het grootste deel van de menselijke evolutie waren momenten van stress vaak levensbedreigend, maar duurden ze doorgaans niet langer dan 20 minuten. Hierdoor had het parasympathische zenuwstelsel de tijd en ruimte om de door het sympathische zenuwstelsel veroorzaakte disbalans in het brein en lichaam weer te herstellen.
Tegenwoordig is dat anders. We worden in onze huidige maatschappij nauwelijks nog blootgesteld aan kortdurende levensbedreigende situaties, maar ervaren in plaats daarvan ineens chronische stress waarop ons brein en lichaam niet zijn geëvolueerd. Flikkerende schermen, deadlines en werkmailtjes houden ons interne gaspedaal continu ingedrukt, terwijl onze rem ongebruikt blijft.
Een overactief sympathisch zenuwstelsel draagt in belangrijke mate bij aan overprikkeling van het brein. Vaak gehoorde symptomen hiervan zijn klachten als vermoeidheid, hoofdpijn, spijsverteringsproblemen, vergeetachtigheid, slaapproblemen en een opgejaagd gevoel. Na verloop van tijd kunnen dit soort symptomen uitmonden in een serieuze burn-out.
Zo herstel je de balans in je zenuwstelsel
Een veelvoorkomende valkuil bij een overprikkeld sympathisch zenuwstelsel is om afleiding te zoeken van onze stress. Denk hierbij aan het gebruik van alcohol, drugs, medicijnen, gamen, eten, winkelen of andere vormen van verslaving. Hiermee trappen we ons gaspedaal nog eens extra hard in, waardoor ons rempedaal – het parasympathisch zenuwstelsel – zijn werk nog slechter kan doen.
Het herstellen van een overprikkeld brein – en specifiek van de balans tussen het sympathische zenuwstelsel en het parasympathische zenuwstelsel – begint dan ook met het vervangen van sympathische activiteiten door parasympathische activiteiten. Denk hierbij aan buiten wandelen in plaats van gamen of aan mediteren in plaats van shoppen.
Wil je meer weten over de oorzaken van een overprikkeld brein of concrete tips krijgen om de disbalans tussen je sympathische en parasympathische zenuwstelsel te herstellen? Dan kan ik je mijn ‘Overprikkeld brein’-boek van harte aanbevelen. Klik hier voor meer informatie of om direct te bestellen.
