Heb jij je wel eens afgevraagd waarom je denkt wat je denkt, voelt wat je voelt en doet wat je doet? Het antwoord op deze vraag ligt opgeslagen in het reptielenbrein. Dit oudste gedeelte van de menselijke hersenen is namelijk grotendeels verantwoordelijk voor je onderbewuste systeem. Daarmee bepaalt het maar liefst 95% van de beslissingen die je dagelijks neemt.

Wat is het reptielenbrein?

Het menselijk brein bevat tientallen miljarden neuronen die onderling met elkaar verbonden zijn. In dit eindeloos complexe systeem maken wetenschappers onderscheid tussen drie hersendelen, die elk op een ander moment in de evolutie verschenen zijn:

1). Het reptielenbrein (ook bekend als de hersenstam)

Het reptielenbrein is het oudste en meest instinctieve hersendeel. Het reguleert primaire instincten zoals voortplanting, overleven, stress en angst en vormt voor een belangrijk deel je onderbewuste systeem.

2). Het limbisch systeem (ook bekend als het zoogdierenbrein)

Het limbisch systeem zorgt voor de verwerking van gevoelens en emoties. Samen met het reptielenbrein maakt het deel uit van je onderbewuste systeem.

3). De neocortex (ook bekend als het mensenbrein)

De neocortex is vooral bij de mens ontwikkeld en is verantwoordelijk voor intelligente functies zoals logica, ratio en creativiteit. Dit hersendeel staat gelijk aan ons bewuste systeem.

Het onderbewuste en bewuste systeem

Het onderbewuste systeem gebruikt niet alleen veel minder energie, maar werkt ook een miljoen keer sneller dan het bewuste systeem. Daartegenover staat dat het onderbewuste systeem niet intelligent is en dus ook niet intelligent beslissingen kan nemen.

Dat betekent echter niet dat we voor elke belangrijke beslissing ons bewuste en intelligente breinsysteem gebruiken. Inmiddels heeft de neurowetenschap bewezen dat keuzes vanuit het reptielenbrein en limbisch systeem vaak leidend zijn. Hierna verzint onze neocortex er een reden bij om te rechtvaardigen waarom we doen wat we doen.

Denk bijvoorbeeld aan een jongen die een bal gooit en een meisje dat automatisch haar hoofd wegdraait en daarna pas bedenkt dat de bal haar gezicht had kunnen raken. Dit is een handeling van het reptielenbrein dat het automatische onderbewuste systeem aanstuurt.

Zelfs als je denkt dat je een intelligente en weloverwogen beslissing neemt, is de kans daarom groot dat in werkelijkheid je reptielenbrein de touwtjes in handen heeft.

Verander onbewuste processen in het reptielenbrein

Ons onderbewuste en bewuste systeem werken met elkaar samen. Hoe beter de balans tussen het reptielenbrein, het limbisch systeem en de neocortex, hoe beter de samenwerking kan verlopen. Zo kun je bewust een oplossing verzinnen voor een probleem, terwijl je met je auto naar die ene afspraak rijdt.

Ook werken je onderbewuste en bewuste brein samen bij het aanleren van nieuwe dingen. Bij je eerste rijles is je bewuste systeem met 100 dingen tegelijk bezig. Je moet op de weg letten, richting aangeven, gas geven, schakelen en remmen. In het begin is het uitvoeren van al deze taken enorm vermoeiend, maar na verloop van tijd wordt het een gewoonte. Je onderbewuste breinsysteem neemt het dan over en de uitvoering verloopt op de automatische piloot. Zo zijn er heel veel voorbeelden van hoe het onderbewuste brein wordt geprogrammeerd door het bewuste.

Angst en stress door het reptielenbrein

Het is daarom zeker geen gegeven dat het reptielenbrein het voor het zeggen heeft. Het bewuste brein kan namelijk ook ingrijpen op automatische processen. Hierdoor kan het een instinctieve reactie stopzetten en op basis van intelligentie een andere beslissing nemen.

Een vereiste hiervoor is wel dat je je bewust bent van je onderbewuste processen. Het reptielenbrein wordt gedreven door evolutionaire basisbehoeften en wil zichzelf daarom zoveel mogelijk belonen, gevaar afwenden en in de eigen comfortzone blijven.

Zodra deze basisbehoeften onder druk komen te staan, kan het reptielenbrein zorgen voor gevoelens van angst, onrust en stress. Hierdoor is het bijvoorbeeld lastig om niet te snoepen, durf je geen nieuwe dingen te ondernemen of blijf je eerder hangen in een fixed mindset.

Je reptielenbrein trainen en herprogrammeren

Gelukkig kun je met aandacht, kennis en bewustwording ingesleten patronen in het reptielenbrein veranderen. Net als leren autorijden is dat in het begin niet altijd makkelijk, maar gaat het na verloop van tijd steeds beter. Op een gegeven moment vervang je zo oude gewoonten door nieuwe en heb je de programmering die jou aanstuurt zelf veranderd.

Een van de meest effectieve manieren die ik hiervoor heb gevonden, is journalen. Speciaal daarom heb ik de Brain Balance-journal ontwikkeld, zodat je bewust aan de slag kunt met je eigen doelen. Het opschrijven en inplannen hiervan zet je aan tot dagelijkse actie en geeft meer inzicht in de manier waarop onderbewuste processen in het reptielenbrein je eigen handelen soms saboteren.

Of je nu beter met stress en angsten wilt leren omgaan of je mindset of concentratie wilt verbeteren; alles begint met het overrulen van aangeleerde processen in je reptielenbrein. Deze journal is daarvoor de ideale tool!