Voel jij je continu gestrest, heb je een lage weerstand of word je elke ochtend moe wakker? Dan is er misschien sprake van een disbalans in je brein en specifiek in je gehalte van het hormoon cortisol. Is je cortisol namelijk te hoog of te laag, dan kan dit leiden tot een breed scala aan vervelende symptomen. In dit artikel leg ik uit wat cortisol precies doet in je lichaam en brein.

Wat is cortisol?

Cortisol is een steroïdhormoon dat in de bijnierschors gemaakt wordt uit cholesterol. Het activeert katabole stofwisselingsprocessen in je lichaam, waardoor eiwitten in spieren worden afgebroken en worden omgezet tot aminozuren. Uit deze aminozuren komt glucose vrij, wat de belangrijkste energiebron is voor het brein. Dit proces staat ook wel bekend als gluconeogenese.

Cortisol speelt een rol bij fundamentele processen in het lichaam en brein, waaronder je afweersysteem, slaap-waakritme en spijsvertering. Het maakt je alert, zorgt dat je klaar bent om te vechten of te vluchten en geeft een hongergevoel. Kortom: het geeft je brein de energie en focus die het nodig heeft om op stressvolle momenten snel te kunnen anticiperen en overleven.

De productie van cortisol volgt een circadiaan ritme, wat betekent dat je gehalte aan cortisol ’s ochtends hoger is dan ’s avonds. De natuur heeft dit perfect geregeld. Als de zon namelijk opkomt in de ochtenduren, stimuleert dit licht indirect je cortisolproductie. Hierdoor heb je ’s ochtends na het ontwaken de meeste energie en ben je klaar om aan de dag te beginnen.

Wat is de rol van cortisol bij stress?

De productie van cortisol hangt niet alleen samen met het tijdstip van de dag, maar ook met prikkels uit de omgeving. Met name angst- of stressprikkels zorgen voor een verhoogde aanmaak van dit hormoon. Cortisol wordt aangemaakt bij elke vorm van fysieke en mentale stress en wordt hierdoor ook wel het stresshormoon genoemd.

In tijden van stress zet cortisol de eerder genoemde katabole processen in gang, waardoor je lichaam snelle energie in de vorm van glucose vrijmaakt voor je brein. Deze extra energie stelt je in staat om bovengemiddeld alert te reageren en levensbedreigende situaties (of simpelweg een schoolexamen) tot een goed einde te brengen.

Waarom is mijn cortisol gehalte uit balans?

Je lichaam en brein zijn in de oertijd geëvolueerd om optimaal te functioneren tijdens kortdurende periodes van stress. Nadat je een levensbedreigende situatie hebt overleefd, daalt je hoge cortisolniveau weer snel en komen je hormonen (en daarmee je brein) weer in balans.

Tegenwoordig hebben de meeste mensen echter geen kortdurende stress omdat ze oog in oog staan met een roofdier, maar juist chronische stress door een stroom aan binnenkomende mailtjes, verplichtingen en deadlines op werk.

Ook andere factoren beïnvloeden je gehalte aan cortisol, zoals kunstlicht uit LED-lampen, telefoon- en televisieschermen. Net zoals zonlicht stimuleert dit licht de aanmaak van cortisol, waardoor de aanmaak van het slaaphormoon melatonine wordt verstoord en je ’s avonds niet goed kunt slapen.

Is mijn cortisol te hoog of te laag? Dit zijn de symptomen

De bovengenoemde situatie zorgt bij veel mensen voor een chronisch verhoogd cortisolniveau waar het lichaam en brein evolutionair niet op zijn berekend. De volgende symptomen kunnen ontstaan als je cortisol te hoog is:

• Lastig in slaap vallen
• Moe wakker worden
• Verzwakt immuunsysteem
• Gewichtstoename (met name vetopslag rond de buikstreek)
• Meer honger en vooral veel trek in suikers
• Verlaagd libido
• Veranderde bloeddruk
• Somberheid
• Nerveuze, gejaagde of angstige gevoelens
• Problemen met de spijsvertering
• Darmklachten
• Hoofdpijn
• Rugklachten

In sommige gevallen kan er ook sprake zijn van een tekort aan cortisol. Dit staat ook wel bekend als de Ziekte van Addison en zorgt voor symptomen zoals:

• Somberheid
• Duizeligheid
• Gebrek aan eetlust
• Spierpijn
• Spierzwakte
• Misselijkheid
• Buikpijn
• Darmklachten
• Hoofdpijn
• Koorts
• Gewichtsverlies

Hoe kan ik mijn cortisol meten? Zo werkt een cortisol test

Wil jij weten of je cortisol te hoog of te laag is? Je kunt dit op verschillende manieren meten. Vaak gebruikt worden een bloed- of speekseltest, maar deze zijn door de circadiaanse ritmiek van cortisol vooral zinvol als ze een dag lang op verschillende tijdstippen worden uitgevoerd. Hierbij mag je voor en tijdens de test alleen uit bed om op een postoel of staande (naast het bed) te plassen.

Voor de meeste mensen is een cortisol test daarom niet praktisch of effectief. Een betere optie is om te letten op de symptomen, want deze ervaar je iedere dag en kunnen je levenskwaliteit flink beïnvloeden.

Wil je weten of jouw cortisol te hoog is of heb je andere gezondheidsklachten waarvan je de oorzaak wilt achterhalen? Neem dan contact op voor een online 1-op-1 consult. Op basis van je symptomen ontvang je een gezondheidsadvies op maat van een gespecialiseerd orthomoleculair therapeut.