Steeds meer Nederlanders gaan gebukt onder burn-outklachten. Zeker tijdens de huidige coronacrisis ervaren veel mensen de kenmerkende hoge werkdruk, chronische stress en (financiële) onzekerheid die vaak aan de basis liggen van een burn-out.

Een burn-out is het gevolg van een grote disbalans in het brein, waarvan je niet van de ene op de andere dag hersteld bent. Je wilt een burn-out daarom liever voorkomen dan genezen en hiervoor is kennis van de hersenen cruciaal. Want wat gebeurt er eigenlijk precies in het brein bij een burn-out?

De amygdala vergroot

De amygdala is het hersengebied dat ook wel bekend staat als het angstcentrum in het brein. Dit amandelvormige hersendeel wordt geactiveerd bij stress, (werk)druk, spanning of dreigend gevaar en helpt om angsten en emoties te verwerken.

Uit onderzoek blijkt dat mensen met veel beroepsmatige stress een aanzienlijk grotere amygdala hebben dan gemiddeld. Deze mensen lopen dan ook een hoger risico op een burn-out.

Het vergroten van de amygdala is in principe een natuurlijke reactie van de hersenen. Net zoals een spier na een training, probeert het brein zich tegen een stressvolle prikkel te wapenen door te groeien. Zo kan het in de toekomst beter omgaan met dit soort situaties.

Hoewel dit mechanisme prima werkt bij incidentele stress zoals de mensheid vroeger vooral ervaarde, zijn de hersenen minder goed berekend op de chronische stress waaraan de huidige maatschappij ons elke dag weer blootstelt.

Wetenschappers hebben aangetoond dat een overactieve amygdala de balans in de hersenen kan verstoren. Daar waar de amygdala zelf groeit, verzwakken vaak de verbindingen tussen de amygdala en andere delen van het brein. Hierdoor wordt het steeds lastiger om angsten en emoties te reguleren en uit de disbalans zich uiteindelijk in een burn-out.

De prefrontale cortex verdunt

In tegenstelling tot de amygdala, wordt de prefrontale cortex bij chronische stress juist kleiner en dunner. Dit breingedeelte is betrokken bij veel emotionele en cognitieve functies. Hierdoor gaat een burn-out vaak ten koste van zaken zoals het denk- en leervermogen, concentratievermogen, probleemoplossend vermogen, geheugen en het vermogen om beslissingen te nemen.

Op emotioneel vlak kunnen mensen met een burn-out gevoelens van desinteresse, droefheid of depressie ontwikkelen. Niet toevallig laat hersenonderzoek zien dat een burn-out in de hersenen vergelijkbare symptomen veroorzaakt als een depressie. Het brein van mensen met een burn-out vertoont zelfs overeenkomsten met dat van mensen die groot trauma hebben meegemaakt.

Ook neuroplasticiteit – het vermogen van je brein om zich een leven lang te ontwikkelen en te groeien – wordt bij een burn-out aangetast. Een kleinere prefrontale cortex is namelijk minder goed in staat om nieuwe informatie op te slaan en oude data te behouden. Hoe sneller de hersenkrimp verloopt, hoe duidelijker het slechtere functioneren van het brein zich in het dagelijks leven zal uiten.

De basale ganglia verkleinen

Een ander hersengebied dat bij een burn-out kleiner wordt, zijn de basale ganglia. Dit hersendeel is verantwoordelijk voor motorische activiteit zoals het coördineren van bewegingen. Waar de prefrontale cortex functies aanstuurt waarbij je bewust moet nadenken, reguleren de basale ganglia vooral routinematige activiteiten. Dit zijn allerlei dingen die je op de automatische piloot doet.

Leer je nieuwe dingen zoals autorijden, dan is de prefrontale cortex hierbij in het begin nog sterk betrokken. Nadat je repetitieve handelingen zoals kijken, sturen, koppelen, gas geven en remmen vaker uitvoert, nemen de basale ganglia deze taken over en voer je ze uit op de automatische piloot.

Helaas verkleinen bij een burn-out zowel de prefrontale cortex als de basale ganglia, waardoor je gehele proces van dingen leren én uitvoeren verstoord raakt.

Daarnaast ervaren sommige mensen met een burn-out depressiegerelateerde klachten zoals een verminderde coördinatie of vertraging van hun bewegingen. Dit kan een symptoom zijn van verkleinde basale ganglia door chronische stress of oververmoeidheid.

Je hersenverbindingen verzwakken

De balans in je hersenen is niet alleen het gevolg van de groei of juist krimp van bepaalde hersendelen. Het brein is complex en ook de verbindingen tussen verschillende gebieden in de hersenen hebben een grote invloed op het functioneren ervan. Bij mensen met een burn-out hebben deze hersenverbindingen soms ernstige schade opgelopen.

Onderzoek laat zien dat de verbindingen tussen de amygdala en cortex cingularis anterior (een deel van de prefrontale cortex) bij onderzoeksdeelnemers met een burn-out aangetast kunnen zijn. Hierdoor blijkt het voor deze mensen lastiger om negatieve emoties te verwerken en beheersen.

Dit is waarom chronische stress vaak een vicieuze cirkel in gang zet. Een overbelast brein is al overgevoelig voor stressvolle situaties. Doordat de negatieve emoties die hieruit voortvloeien ook nog eens lastig te beheersen zijn, blijven ze zich maar opstapelen. Hierdoor ontstaat er als het ware een lawine van gevoelens, waaraan het lastig is ontsnappen. Dat uit zich niet alleen op het werk, maar ook in de privésfeer.

Hoe kan ik een burn-out voorkomen?

Wil je voorkomen dat stress een negatieve uitwerking heeft op jouw amygdala, prefrontale cortex, basale ganglia en hersenverbindingen? Wacht dan niet langer en ga direct aan de slag om de balans in je brein te verbeteren. Wat je kunt doen om je breinbalans te herstellen en zo een burn-out te voorkomen, vertel ik je in dit artikel. Succes!